Akıllı bina (smart buildings) kavramı kullanıldığında genellikle akla binanın sahip olduğu otomasyon sistemleri (ısı-iletişim-güvenlik vb.) öncelikle akla gelir. Ancak bu konsepte binada kullanılan malzemelerin mühendislik özellikleri (smart materials) ve binanın statik ve dinamik yapısı (depreme yüküne karşı direnç) da göz önünde bulundurulmalıdır. Akıllı binalarda amaç maksimum yarar, maksimum işlev ve maksimum tasarruftur.
Akıllı bina deyince öncelikli olarak dört temel unsur düşünülmelidir.
1.Enerji verimliliği sistemleri
Akıllı binalarda pek çok özellik bir arada bulunur, beklentilerin üstesinde donanımları içinde barındırlar. Ancak istenilen işlerin, süreçlerin yerine getirilmesi için enerjinin en düşük seviyede kullanılması istenir. Akıllı bir bina servis ömrü boyunca en ekonomik şekilde hizmet vermelidir. Bunun sağlanması için bir çok sistem organize bir şekilde kullanılır:
-Bina otomasyon sistemi
-Enerji yönetimi sistemi
-Enerji kontrolü sistemi
-Merkezi kontrol ve izleme sistemi
Öncelikle harcanan enerjinin boşa gitmesini önlemek gerekir. Mümkün olduğunca yüksek verimle ihtiyaçları karşılama prensibine göre hareket edilmelidir. Isıtma, ışıklandırma ve temizlik sistemleri minimum enerji tüketimiyle çalıştırılmalıdır. Isıtma sistemleri hava sıcaklığına göre ayarlanır ve optimum seviyede olmaları sağlanır. Aydınlatma sistemleri gün içinde farklı derecelerde kullanılabilir. Asansörler daha çok kullanılan katlara diğer katlara uğramadan çıkabilir. Yazın havalandırma sistemleri hava sıcaklığına göre otomatik olarak derecelendirilir. Daha ekonomik iletişim sistemleri için gerekli alt yapı bulunur. Bina içerisinde ki havanın temizlenmesi için havalandırma ve filtre eden sistemler havanın temizliğine ve tazeliğine göre çalışırlar. Nasıl ki güneş enerjisi ile çalışan arabalar geliştiriliyorsa, güneş enerjisinden istifade edebilen bölgelerde güneş enerjisini (solar enerji) depolayan ve dönüştüren sistemler kullanılarak enerji üretiminin doğal kaynaklardan yenilenebilir olarak üretilmesi sağlanmalıdır.
2. Güvenlik sistemleri
Akıllı binalar daha yapım aşamasındayken kullanılan malzemeler özenle seçilmeli, yangın gibi tehlikeli bir felaketle karşılaşıldığında alevlerin büyümesine sebep olacak malzemelerden kaçınılmalı ve otomatik söndürme ve uyarı mekanizmalarının devreye girmesi sağlanmalıdır. Ayrıca insanların rahatça binayı terk edebilmeleri için her kattan kolayca çıkışa imkan sağlayacak bir tasarım kullanılmalıdır. Tehlike iç kısımda ise bina dışı asansörleri ve bina içerisindeki alternatif merdivenleri uygun şekilde yapılandırmak gerekir. Sadece merdiven de değil, o an binada bulunabilecek engelli vatandaşlar için gerekli önlemler göz önünde bulundurulmalıdır. Ayrıca, binalara giriş ve çıkışta gerekli güvenlik önlemleri de her zaman için sağlanmalıdır.
-Gelişmiş makinalar ile üst düzey güvenlik
-Kart kontrol sistemleri
-Kişi tanıma sistemleri (parmak izi-ses-iris tarama)
-Duman algılama sistemleri
-Kartsız girişlerde alarm
-Asansör ve kapılarda tehlike anında devreye girecek sistemler
-UPS (Kesintisiz güç kaynakları)
-Gerektiğinde kolayca ulaşılabilecek kurtarma ekipmanları
-Termal kameralar ile canlı kontrolü
3. İletişim-haberleşme sistemleri
Bina içerisinde ve dışarısında personellerin kolayca ve en az maliyetle kolayca haberleşmesine imkan tanıyacak sistemlerin kullanılmasına özen gösterilmelidir.
-PBX telefon sistemi
-Telsiz sistemi
-Vidyotext
-Kablosuz internet
-Elektronik mail
-Telekonferans sistemi
Bina içerisinde ve dışında çalışan hareket halindeki personel için telsiz ve bluetooth veya wireless kulaklık sistemleri kullanılabilir.
4. İşyeri otomasyonu
Her zaman için, çalışma ortamından ve çalışanlardan maksimum performans alınması beklenir. Bunun için gerekli bazı sistemler:
-Merkezi bilgi paylaşım servisi
-Uzak sunucu yedeklemesi
-Bilgisayar destek sistemi
-Bilgi servisleri
-Çalışanlar için rahatlama ortamları
-Üst kat bahçeleri
Ülkemizdeki akıllı binalara örnek verecek olursak;
-Abdi İbrahim genel merkezi
-Polat Tower Residence
-Tekfen Tower
-İşbank Kulesi
Yukarıda genel anlamda iş merkezi olarak kullanılan yapıların özelliklerinden bahsettik, bir de ev olarak kullanılan akıllı evlere, ecohome’ları ele alalım.
Temel mantalite olarak yine enerjinin maksimum verimle kullanılması ve kullanılan enerjinin de minimum maliyetle elde edilmesi esaslarına dayanmaktadır. Tabi bunları uygularken riskleri de göz önünde bulundurarak gerekli tedbirleri önceden almak şarttır.
İnşaat Mühendisi Enfal Anıl