Merhaba…Görkemiyle büyüleyen yapılar serisinde geçen hafta; Mısır’daki İskenderiye Kütüphanesi’ni ve İspanya’daki La Sagrada Familia’yı konuşmuştuk.Bu hafta ise;Tibet’teki Potala Sarayı’ndan bahsedeceğiz…
Potala Sarayı Çin’in kuzeybatısı’ndaki Tibet özerk bölgesinin merkezi Lahsa’daki Kızıl Dağ ‘da bulunuyor.Dağın eteğinde yer almakta olan bu görkemli yapı; ”Dünya’nın Damındaki İnci ”olarak adlandırılıyor.Tibet milliyetinin ve mimarlık sanatının tipik örneği olan ve Çin’in ünlü eski yapılardan biri kabul edilen Potala Sarayı, Tibet’in tarihinde, gelmiş geçmiş Lamaların, siyasi ve dini faaliyetlerini düzenledikleri ve oturdukları yer olmasıyla kendine yer ediniyor.Tarihi kayıtlara göre 7. yüzyılda hüküm süren Tubo Krallığı’nın Kralı Songzanganbu döneminde inşa edildiği bilinen yapı; O zamanlar ilk olarak “Kızıl Dağ Sarayı” anlamına gelen Hongshan Sarayı olarak adlandırılırdı.1645 yılından itibaren üç yüz yıl süren sürekli eklemelerle tamamlanan yapı bugün Potala Sarayı adıyla anılmakta.
Dış çevresinde 3 sıra kent duvarına ve ve kapasite olarak bin odaya sahip olan eski adıyla Hongshan günümüzdeki adıyla Potala Sarayı, Tubo Krallığı’nın siyasi merkeziydi. 9. yüzyılda Tubo Krallığı’nın çöküşüyle Tibet, uzun zaman süren savaşa sürüklendi ve Hongshan Sarayı da yıkıldı. 1645 yılında Beşinci Dalay Lama, Hongshan Sarayı’nın bulunduğu yerde yaklaşık 50 yıl süreyle yeni bir saray inşa ettirdi. Bundan sonra saray genişletildi. Toplam 300 yılda tamamlanan Potala Sarayı, 13 katlı ve 110 metre yüksekliğindedir.Genel olarak taş ve ahşap kullanılarak inşa edilen Potala Sarayı’nın duvarlarının tamamı granitten yapılmıştır. Duvarın en kalın yeri 5 metredir. Potala Sarayı’nın sağlamlaştırılması ve depremden korunması için dış duvar aralığına eritilmiş demir dökülmüştür. Ayrıca, yıldırımdan korunması için de sarayın damı ve sütunlar, altınla süslenmiştir. Potala Sarayı, yüzlerce yıldır yıldırım ve depremlere rağmen hâlâ sapasağlam bir şekilde ayakta durmaktadır.Potala Sarayı, esas olarak doğusundaki beyaz salonlar, ortasındaki kızıl salonlar ve pagodalar ve de batısındaki rahiplerin kaldığı beyaz evlerden oluşmaktadır. Beyaz Salon, Dalay Lama’nın oturduğu yerdir. Kızıl salonlar ve pagodalar, Budha heykellerin ve Dalay Lamaların mumyalarının ve anıt tabletlerin konulduğu yerlerdir. Kızıl salonların önünde beyaz bir yüksek duvar vardır. Budizm bayramları kutlandığında, bu duvara, Budha figürü işlenmiş halı asılır. Buradaki yapılar, farklı dönemlerde inşa edilmelerine rağmen, bölgeenin coğrafi özelliklerinden yararlanılmasından dolayı, hem görkemli, hem de birbirlerine uyumludur. Potala Sarayı, mimari güzelliği açısından yüksek seviyeye ulaşmıştır.Kızıl salonlar ve pagodalar, sarayın ana yapılarıdır. Beşinci Dalay Lama’nın naaşının konulduğu pagodanın yüksekliği, yaklaşık 15 metreyi bulmaktadır. Temeli dörtgen ve damı kubbe şeklindeki bu pagodanın dış yüzü, yaldızlarla kaplıdır. 3724 kilo altın kullanılan bu pagodanın üzerinde 15 bin değerli elmas, zümrüt, inci ve akik taşı bulunur.Kızıl salonlardan en büyük olanı, beşinci Dalay Lama’nın anıt tabletinin konulduğu salondur. 48 büyük ahşap sütun bulunan bu salon, 6 metre yüksekliğindedir. Bu salonun tasarımında Han milliyetinin yapılarında sıkça kullanılan kemer yapısı bulunmaktadır. Ayrıca, tahtadan oyulan Buda heykelleri ile aslan ve fil gibi hayvan figürlerine de çok rastlanır.
Potala Sarayı 17. yüzyılda yapılan restorasyon ve genişletme çalışmalarında, Tibet bölgesindeki tanınmış ressamlar tarafından onbinlerce nefis duvar resmiyle süslenmiştir. Bu duvar resimleri, tarihte tanınmış kişiliklerin hikayeleri, halkın örf ve adetleri, spor ve eğlence gibi zengin konuları içerir. Bu resimler, Potala Sarayı’ndaki yüksek sanat değeri taşıyan eserler olarak görülmektedir.Yüksek değer taşıyan bu sanat eserleri, bin yıl süresince Tibet ile Han milliyetleri ve diğer milliyetler arasındaki dostça ilişkileri, kültürel alışverişi yansıtmaktadır. Potala Sarayı, yapısı, inşası, maden kullanımı, resimleri ve oyma eserleri açısından, dünyaca tanınmış yapılar arasında haklı yerini almış durumdadır. Bu eserler, başta Tibetli olmak üzere Han, Mançuryalı, Moğol ve diğer milliyetlerden ustaların büyük yeteneklerini ve Tibet milliyetinin mimarlık sanatındaki büyük başarısını gözler önüne sermektedir. Potala Sarayı, 1994 yılında UNESCO tarafından “Dünya Mirasları Listesi”ne alınmıştır
.