Mimarlığın Betonlaşmamış Halleri (alternatif yapı sistemleri)
Mimarlar sadece malzeme olarak betonu mu tercih eder? Günümüzde kullanılması mümkün pek çok yapı malzemesi vardır. Peki alternatif yapı sistemleri neler?
Betonarme latin kökenli bir kelimedir. Yapıların taşıyıcı bölümlerini ifade etmek için kullanılır. Bugün günümüzde betonarme harici pek farklı bir malzeme kullanılmaz. Ancak kısaca çeşitlerini özetleyecek olursak alternatifleri aşağıdaki gibidir. Bir yapının strüktür biçimi, o yapının karakterini oluşturur.
Peki yapıların çoğunlukla betonarme inşaa edilmesinin sebebi nedir? diye soracak olursanız bu sorunun cevabı tamamen kolaycılıkla açıklanabilir. Yani yapım sistemleri ve maliyet bakımından pek farkı olmasa da nitelikli işçi ve uygulama sonrası sorunların en aza indirgenmesi bakımından mimarların en çok kullandıkları malzeme maalesef ki betonarme sistemlerdir.
1) CAM YAPILAR
Modernizmle beraber hatta daha önceleri Bauhaus Ekolüyle öğrendiğimiz bir kullanım çeşididir.Yapının şeffaflığının artması, modern yönlerinin ağır basması ve sürdürülebilirlik açısından daha çekici olması nedeni ile cam strüktürler kullanılabilmektedir.
Yapının karakterine olan etkisini inceleyecek olursak; bulunduğu yere uyum sağlayabilen, çevre dostu, sürdürülebilir bir yapı malzemesidir.
Mekanın içerisini göstermek, yapının gizemini ve merak edilebilir yanlarını öldürse de kimilerine göre içeriden dışarının nasıl gözüktüğü üzerine merak uyandırıyor. Bunu iddia etmelerindeki sebep ise insanların o mekanın içerisinde nasıl bir yaşam olabileceğini merak etmeleridir.
2) SAMAN YAPILAR
Sürdürülebilirlik bakımından en iyi yapı malzemelerinden biridir aslında. Aslında diyorum çünkü, insanların bir çoğu samanı yapı malzemesi olarak görmek konusunda büyük çekinceler yaşamaktadır.
Saman yanar!
Saman farelere vazgeçilmez bir konut imkanı sunar!
Saman kışın soğuk, yazın sıcak olur !
Depreme dayanıksızdır, en ufak bir sarsıntı da başımıza yıkılır!
İşte bu gibi şehir efsaneleri ve yanlış bilgi ve bilgilendirmelerin sonucu olarak saman evleri çevremizde pek göremiyoruz. Kolay ve ucuz bir maliyet ile saman yapıların oluşturulması son derece basit. Fakat günümüzde görülmesi ya da tercih edilmesi pek mümkün değil.
3) AHŞAP YAPILAR
Bir yapı malzemesi olarak ağaç kullanmak, sanıldığının aksine çevreyi ve ağaçları katletmek değildir. Ahşap malzemeler insan doğasının bir ihtiyacıdır. Öte yandan bir ağacın kesilip, yapı malzemesi olarak kullanılması için örneğin İsviçre‘de belirli bir alanın ağaçlandırması yapılmak sureti ile kullanılmaktadır.
Ahşap yapıların betonarme yapılara göre depreme daha dayanıklı olduğunu da bilmeyenlere söylemek lazım. Bunun sebebi elastisite ve esneme modülleri bakımından ahşap daha kıymetlidir. Bir yapı ahşap strüktürle genelde 5 kata kadar bina yapılabilir. Fakat araştırmalar gösteriyor ki; gökdelen bile yapmak günümüzde mümkün. (bknz: Y. Mimar Hüseyin Ak Tez Araştırması)
4) TAŞ YAPILAR
Yığma yapım tekniklerinde ön sırada gelmektedir. Taşlar doğada oldukça fazla bulunan ve çeşitlerine göre fiyatları da artıp azalabilen bir malzemedir. İlk çağlardan beri insanlar barınma ihtiyaçlarını karşılayabilmek için taş malzemeler kullanmışlardır.
Günümüzde halen kullanıldığını (özellikle kırsal bölgelerde) belirtmekte fayda var.
Taş yapıların kimlik bakımından nasıl bir karakterde oldukları ise genel anlamda değişkenlik göstermekle beraber bir çok bakımdan farklı yorumları da bünyesinde barındırabilmektedir.
Örneğin taş yapılar masiftir. Yani ağır ve oturaklı bir görünüme sahiplerdir. Taş yapılar insana güven hissi verir.
Dekorasyon amaçlı olarak günümüzde örneklerini modern villalarda bile görmekteyiz.
Taş yapıların örgü sistemleri kullanılan taşın cinsine bağlı olarak değişiklik gösterebilmektedir.
5) ÇELİK YAPILAR
Deprem mimarlığı için vazgeçilmez bir yapı malzemesidir çelik.
Kullanılış bakımından ustalık gerektiren bir işçilik gerektirse de yapıldıktan sonra gerek sürdürülebilirlik gerekse sağlam bir yapı sistemi için oldukça başarılı bir malzemedir.
Mühendislik bilgisi gerektirmektedir. Modüllerin esnek kullanılmaya olanak sağlaması, ihtiyaca göre ilerleyen dönemlerde yapının genişletilebilmesi çelikle daha da mümkündür.
Çelik yapılar yangına karşı dayanımı olmayan bir malzemedir. Ancak buna karşın yangın sırasında size yapıdan kaçmanıza yetecek kadar bir vakit tanır. Sonra ise bir anda yerle bir olur.
11 Eylül saldırısında ikiz kulelerin yıkılma sebebi uçağın çarpma şiddeti değildi! Çıkan yangında çeliklerin mukavemetinin azalarak yıkılmasıydı.
Yukarıda bulunan malzemesine göre yapı çeşitleri mimarlar için vazgeçilmez olan betonarmenin alternatifi strüktürlerdir. Bunlara ilave olarak son zamanlarda özellikle minimalist yapılarda gördüğümüz MOBİL EV , KONTEYNER EV ve DEPREM KONUTLARI , PREFABRİK EV’ler de listeye eklenebilir.