İstanbul Büyükşehir Belediyesi: Bütçesi, Şirketleri ve Siyasal Önemi

İstanbul yaklaşık 15 milyon nüfusu ve ekonomik, kültürel zenginliğiyle Türkiye’nin en önemli şehirlerinin başında geliyor.

“İstanbul’u kazanmak, Türkiye’yi kazanmaktır” söylemi ülke tarihine bakıldığında da haksız çıkmıyor. Zira çoğu zaman yerelde kazananın önü genel seçimlerde de açılıyor.

İBB Meclisi’nin CHP’li üyelerinden parti grup sözcüsü Tarık Balyalı, “İstanbul ekonomik ve sosyal olarak Türkiye’nin merkezi konumunda. Türkiye’de son 25 yılda demokrasi tecrübesi gösterdi ki, genel iktidar yerelden kuruluyor ve yerelden değiştiriyor” diyor.

İBB Meclisi’nin AKP’li üyelerinden Ahmet Hamdi Gürbüz de “Eğer dünyayı bir ülke kabul edersek İstanbul başkent olurdu. Çünkü İstanbul sadece bugünün değil, geçmiş dönemlerin şehridir, medeniyetlerin şehridir” diyor ve İstanbul’un AKP için önemi için şunları söylüyor:

“Bugün AK Parti’yi tarif etmek gerekirse bizati İstanbul’un yaşayışının kültürünün ve kendi iç dinamiklerinin topluma yansımasının bir şeklidir.”

İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin bütçesi ne kadar?

Geçen yıl Kasım ayında bütçeyi meclis üyelerine sunan dönemin İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Mevlüt Uysal, “2019 yılı belediye bütçemiz 23 milyar 800 milyon liradır. Bütçemizi geçtiğimiz yıla göre yüzde 18,41 artırdık. Belediyemize bağlı kuruluşlar, yani İETT ve İSKİ ile toplam bütçemiz 34 milyar 801 milyon liraya ulaşıyor. Ayrıca 28 iştirak şirketimizin toplam cirosu da 24 milyar lira civarındadır” demişti.

İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin resmi internet sitesinde yer alan bilgilere göre, belediyenin 2019 yılı gelir tahmini ise 20 milyar 600 milyon TL.

Resmi verilere göre İBB’nin 2018 yılı konsolide bütçesi ise 42 milyar 600 milyon TL’ydi.

Mevlüt Uysal, “Belediyemize bağlı kuruluşlar, yani İETT ve İSKİ ile toplam bütçemiz 34 milyar 801 milyon liraya ulaşıyor. Ayrıca 28 iştirak şirketimizin toplam cirosu da 24 milyar lira civarındadır” demişti.

Bu rakam, Milli Savunma Bakanlığı bütçesine yakın, Sağlık Bakanlığı ve Adalet Bakanlığı dahil birçok bakanlık bütçesinden de yüksek.

Dolayısıyla İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı, Türkiye’nin birçok devlet kurumu ve bakanlığından daha büyük bir bütçenin de kontrolünü elinde bulundurmuş oluyor.

CHP’li ve AKP’li meclis üyeleri ne diyor?

BBC Türkçe’nin sorularını yanıtlayan AKP’li Ahmet Hamdi Gürbüz, “İBB kendi dinamikleri açısından küçük çaplı bir ülke kadar bütçeye sahiptir. Bugün baktığınızda Türkiye’deki vergi gelirlerinin yaklaşık yüzde 45’ini İstanbul sağlar. Bu anlamda İstanbul demek Türkiye demektir” diyor.

Gürbüz’un, İstanbul’u kaybetmenin bütçe açısından AKP için ne anlama geldiği sorusuna yanıtı şöyle:

“Burada eğer vurgulamak istediğiniz şey seçimlerin yenilenmesindeki elimizdeki ekonomik gücün gittiğine bir atıfsa bunu kesinlikle kabul etmiyoruz. Ama İstanbul’da yapmış olduğumuz hizmetlere bakıldığında diğer büyükşehirlere bakıldığında şunu görebilirsiniz özellikle merkezi yönetimlerin yapması gereken bir çok yatırımı Anadolu’nun büyükşehirlerinde belediyeler kaynakları yeterli olmadığı için merkez hizmet tarafından yapılır.

“Ama bugün İstanbul’a baktığınızda, doğalgaz, İSKİ, temiz su, sağlık hizmetleri, birçok hizmeti İstanbul kendi üretiyor.”

BBC Türkçe’ye konuşan CHP’li Tarık Balyalı ise AKP’nin “ekonomik gücü kaybetmek istemediği” görüşünde:

“İstanbul ekonomik olarak çok güçlü bir belediye. 70 bin çalışanı var. 60 milyar lira civarında muhasebe bütçesi var. 30 tane büyük şirketi var şirketlerinden beş tanesi Türkiye’nin en büyük 500 şirketinden bir tanesi.

“İGDAŞ, Türkiye’nin en büyük 29’uncu şirketi. O kadar büyük bir ekonomik güç kolay kolay bırakılmak istenmez. Kaybettiğinizde de ekonomik siyasi sıkıntıya girersiniz. AKP de bu gerekçelerle kaybetmek istemiyor.”

İBB’ye bağlı şirketler hangileri?

İBB, Büyükşehir Belediyesi kanun uyarınca mevzuatta belirlenen usullere göre sermaye şirketleri kurabiliyor.

Resmi internet sitesinde bu şirketlerle ilgili “Ayrı bir tüzel kişiliğe ve bütçeye sahip, yarı ticari nitelikte, ancak yerel yönetime bağlı ve yerel yönetimin genel denetimi altında çalışan özel amaçlı bu kuruluşlar aracılığıyla birçok hizmet yürütülmektedir” deniyor.

İBB’nin 30 şirketi şöyle:

Ağaç ve Peyzaj A.Ş, Belbim A.Ş., Beltur A.Ş, Bimtaş, Boğaziçi Yönetim A.Ş., Enerji A.Ş., Halk Ekmek A.Ş., Güven Su. A.Ş, Hamidiye A.Ş, İsttelkom A.Ş, İGDAŞ, İsbank AŞ, İsfalt A.Ş, İstgüven A.Ş, İSPARK A.Ş, İmar A.Ş., İSTAÇ, İSTON, İSYÖN, İDTM, KİPTAŞ, Kültür AŞ, MEDYA A.Ş, METRO İSTANBUL A.Ş, OTOBÜS A.Ş, Şehir Hatları A.Ş, İSPER A.Ş, SPOR İstanbul, UGETAM, Şişli Kültür A.Ş.

Bu şirketlerden 7’si, Fortune Türkiye Dergisi’nin 2016 bilanço rakamlarına göre ilk 500’de yer aldı.

İBB’nin en yüksek gelire sahip 10 şirketi

 

İstanbul’un siyasi önemi ne?

“İstanbul’u kazanan, Türkiye’yi kazanır.”

Bu sözler Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a ait. Erdoğan 2 yıl önce düzenlediği bir toplantıda “2019’a daha zaman var demeyeceğiz (…) Bu dönemi en iyi şekilde değerlendirip, İstanbul’u almalıyız” demişti.

İstanbul, nüfusu, bütçesi ve ekonomik, kültürel başkent olmasının yanı sıra Türkiye siyasetine açılmada da en büyük giriş kapısı olarak değerlendiriliyor.

Erdoğan için de İstanbul’un önemi ayrı. İstanbul İl Başkanlığını yaptığı Refah Partisi’nin adayı olarak 27 Mart 1994 yerel seçimlerinde İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı seçilen Erdoğan, sandıktaki başarısını daha sonra da sürdürdü. Son 25 yılda İstanbul; Refah Partisi, Fazilet Partisi ve AKP tarafından yönetildi.

CHP’li Tarık Balyalı, 1989’da SHP’nin İstanbul’u kaybetmesiyle Türkiye genelinde de siyasi gücünü kaybettiğini hatırlatıyor. Balyalı, “AKP’nin birinci korkusu, İstanbul’da yerel seçimi kaybetmiş olduklarında bunun halka da olumsuz yansıyacağı ve genel iktidarlarının da siyaseten sonlanabileceği çekincesi. Bu da haklı bir çekince” diyor.

AKP’li Ahmet Hamdi Gürbüz de “Eğer dünyayı bir ülke kabul edersek İstanbul başkent olurdu. Çünkü İstanbul sadece bugünün değil, geçmiş dönemlerin şehridir, medeniyetlerin şehridir” sözleriyle anlatıyor İstanbul’u.

Gürbüz’e göre, İstanbul’un Cumhurbaşkanı Erdoğan ve AKP için ise önemi ayrı:

“‘Muhtar bile olamaz’ dedikleri sayın Cumhurbaşkanımızın siyaseten ortaya bir duruş koyduğu bir yer İstanbul. Bugün AK Parti’yi tarif etmek gerekirse bizati İstanbul’un yaşayışının kültürünün ve kendi iç dinamiklerinin topluma yansımasının bir şeklidir.”

İstanbul’un kaç ilçesi var?

TÜİK verilerine göre, Türkiye’nin en kalabalık şehri İstanbul’un nüfusu 15 milyon 67 bin 724.

İstanbul’un 25’i Avrupa yakasında, 14’ü Anadolu yakasında toplam 39 ilçesi var.

TBMM’nin onayından geçen kararlara göre ilçeler arasında en yüksek bütçe 900 milyon 652 TL ile Esenyurt Belediyesi’nde. Esenyurt’u, 670’er milyonla Kadıköy ve Şişli takip ediyor.

Dördüncü sırayı da 650’şer milyonla Küçükçekmece ile Üsküdar Belediyeleri paylaşıyor.